افغانستان در سال 2023
افغانستان در این سال زنان و رسانه ها محدودیت هایی دست کم بی سابقه در دو دهه گذشته را تجربه کردند، بحران اقتصادی و انسانی و فقر دامن گیر بیشتر از دو سوم جامعه شد و داعش خراسان به چالش اصلی برای دولت سرپرست ا.ا.ا مبدل گشت
بخش دوم
حقوق زنان
زنان و دختران در افغانستان با یک سری از محدودیت های نفس گیر روبرو گشتند. از بستن درب دانشگاه ها، مکتب ها، آموزشگاه ها و پارک ها به روی زنان شروع تا منع کار آنان در تقریبا تمامی نهادها، به شمول موسسات غیردولتی داخلی و خارجی.. اینها برای دولت سرپرست یک دست آورد، اما برای زنان افغانستان محدودیت های بی حد و حصر دانسته می شوند.
بحران مشروعیت
دولت سرپرست ا.ا.ا در این سال همچنان به تلاش ادامه دادند تا در داخل و خارج افغانستان به مشروعیت سیاسی دست‌یابند و بر فعالیت مخالفان نقطه پایان بگذارند، اما نه‌تنها هیچ یک از این برنامه‌ها عملی نشدند که فضا برای مانور سیاسی مخالفان شان در کشورهای مختلف پررنگ‌تر هم شد. تلاش‌های دولت سرپرست برای تصاحب کرسی افغانستان در سازمان ملل متحد که یکی از اهداف عمده این گروه در سطح بین‌الملل به‌شمار می‌رود، تحقق نیافت و اقدام‌ها برای به رسمیت شناخته شدن از سوی کشورهای جهان به‌ویژه کشورهای اسلامی و همسو با این گروه نیز ناکام ماند.
رسانه ها و آزادی بیان
این سال برای رسانه ها و خبرنگاران افغانستان هم سال بدی بود. بازداشت و لت و کوب خبرنگاران، کارمندان رسانه یی و مسئولان رسانه ها، وضع محدودیت، سانسور، عدم امکان دسترسی آزادانه به اطلاعات و متوقف ساختن نشرات رسانه هایی که برای افغانستان از بیرون از کشور نشرات داشتند، از اقدامات طالبان در سال 2023 در برابر رسانه ها و خبرنگاران بودند.
در سال ۲۰۲۳ بنابر گزارش‌های نهادهای بین‌المللی، دست‌کم ۱۱۰ رویداد خشونت علیه خبرنگاران در افغانستان ثبت شده است و «سه خبرنگار در بلخ و یک خبرنگار در کابل» کشته شدهاند.
بر اساس ارقام که نهاد حامی خبرنگاران و رسانه‌ها (نی) نشر کرده است، در یک سال گذشته «۴۰ خبرنگار» از سوی نیروهای امنیتی امارت اسلامی بازداشت شدند که برخی از آن‌ها به بازداشتگاه‌های موقتی و برخی نیز پس از سپری نمودن چندین ماه در زندان آزاد شدهاند.
مقام‌های امارت اسلامی در مورد دستگیری خبرنگاران توسط نهادهای امنیتی به بیبیسی گفته‌اند که بیشتر آن‌ها در مواردی دستگیر شدهاند که به کار حرفه‌ای آن‌ها مربوط نبوده است.
تا پیش از به قدرت رسیدن امارت اسلامی در افغانستان در آگوست ۲۰۲۱، بیش از ۱۰۷ کانال تلویزیونی، ۲۸۴ ایستگاه رادیویی، صدها نشریه چاپی و بیش از ۱۸۰۰ وبسایت انترنتی، فعالیت می‌کردند.
گزارشگران بدون مرز، تعداد کل رسانه‌ها در افغانستان قبل از روی کار آمدن طالبان را ۵۴۷ رسانه گفته است.
این نهاد گفته است که در دو سال حکومت امارت اسلامی ، بیش از ۸۰ درصد خبرنگاران زن مجبور به پایان دادن به کار خود در رسانه‌ها شدهاند، و سال ۲۰۲۳ برای خبرنگاران زن سال دوری از فعالیت در رسانه‌ها بوده است. محدودیت‌های اعمالی امارت اسلامی بر زنان خبرنگار همچنان ادامه یافته است.
امارت اسلامی از گویندگان زن در تلویزیون‌ها خواسته است که با صورت پوشیده در تلویزیون ظاهر شوند امری که به گفته برخی از این زنان، کارشان را دشوار کرده است.
عدم دسترسی به موقع به اطلاعات از دیگر مشکلاتی بوده است که نهادهای حمایتی روزنامه‌نگاران و بسیاری از روزنامه نگاران در سال ۲۰۲۳ با آن مواجه بوده‌اند.
جرمی لارنس، سخنگوی حقوق بشر سازمان ملل متحد پیشتر در ماه مارس/مارچ سال ۲۰۲۳ گفته بود: خبرنگاران در افغانستان به «دلیل گفتن هر چیزی علیه نظام حاکم، دستگیر می‌شوند، در حالی که «هیچ کس نباید به دلیل صحبت در مورد حقوق اساسی خود دستگیر شود».
سازمان نظارت بر رسانه‌ها در افغانستان در ماه می/مه گذشته، اعلام کرد که بازداشت و تهدید خبرنگاران در افغانستان نسبت به سال گذشته ۶۰ درصد افزایش یافته است.
سازمان موسوم به مرکز خبرنگاران در گزارش سالانه خود گفته است که در یک سال ۲۱۳ مورد نقض حقوق کارکنان رسانه را ثبت کرده است.
مبارزه با مواد مخدر
در دوسال اخیری که امارت اسلامی قدرت در افغانستان را بدست دارند، شماری از کشورهای جهان همواره بابت تولید و قاچاق مواد مخدر از افغانستان ابراز نگرانی کردند، اما اداره مبارزه با مواد مخدر و جرایم سازمان ملل در یک گزارش تازه می‌گوید که کشت مواد مخدر در افغانستان در سال ۲۰۲۳ میلادی ۹۵ درصد کاهش یافته است. این اداره گفته است که این امر نتیجه ممنوعیت اعمال شده از سوی امارت اسلامی می‌باشد.
در گزارشی که از سوی بخش مبارزه با مواد مخدر و جرایم سازمان ملل منتشر شده آمده است که براساس ارزیابی‌های این نهاد کشت مواد مخدر در تمام نقاط افغانستان از ۲۳۳ هزار هکتار زمین به ۱۰هزار هکتار کاهش یافته است و این دستاورد بزرگی محسوب می‌شود. این در حالی بود که در سال‌های گذشته، 80 تا 90 درصد تریاک جهان از افغانستان تامین می‌شد.
به دنبال قدرت گرفتن دوباره امارت اسلامی در افغانستان، هبت الله آخندزاده، رهبر این گروه طی دو فرمان، کشت و تولید مواد مخدر را ممنوع کرد و اظهار داشت که با متخلفان برخورد قاطع صورت خواهد گرفت.
امنیت
دولت سرپرست ا.ا.ا در بخش امنیتی دستاوردهای خوبی داشته‌اند و خصوصا در برابر داعش عملیات‌های مهمی را راه‌اندازی کردند که رهبر و معاون و خیلی از سران این گروه از بین رفتند، ولی آنچنانی که شعار داده می‌شود که امنیت در کل کشور تامین شده، در واقعیت وجود ندارد. با وجود دوسالگی امارت اسلامی، تهدید داعش هنوز باقیست و دزدی‌های مسلحانه هنوز به گراف بالایی در کشور ادامه دارد.
تعلیم و کار دختران و زنان
دولت سرپرست ا.ا.ا از ابتدا تا اکنون ستیز عجیبی با تحصیل و کار زنان از خود به نمایش گذاشته اند. از همان اول دروازه‌های مکاتب دخترانه را مسدود کردند، اندک اندک رفتن دختران به دانشگاه‌ها منع شد و کار کردن زنان نیز مکمل منع گردید که آخرین مورد آن بستن آرایشگاه‌های زنانه بود.
این رویکرد امارت ا.ا.ا که داد از شریعت و دین می‌زنند، عجیب است، در حالیکه شریعت و دین اسلام هیچ مانعی بر سر راه زنان قرار نداده و برعکس آموختن علم را بر هر مرد و زن مسلمان فرض دانسته است.
مقاومت مسلحانه علیه دولت موقت
جنگ جبهه مقاومت ملی، جبهه آزادی و سایر جبهات با دولت سرپرست ا.ا.ا نیز در این سال با فراز و فرودهای روبرو بود. هر چند دولت سرپرست نیز در این نبردها تلفاتی را متقبل شدند، اما در دو رویداد در پنجشیر و بغلان، امارت اسلامی چندین فرمانده ارشد این جبهه را با ده ها تن از زیردستان شان اسیر و یا کشته شدند.
رکود اقتصادی و گسترش فقر
اقتصاد افغانستان هرچند در بخش اقتصادی دستاوردهای را داشته و محصولات افغانستان به امریکا و اروپا و روسیه و خیلی کشورهای دنیا صادر می‌شود، استخراج معادن و نفت آغاز شده، ولی تغییری در زندگی مردم رونما نشده و این کشور به عنوان یکی از فقیرترین کشورهای جهان شناخته می‌شود که بالای ۹۰ درصد شهروندان آن زیر خط فقر قرار دارند.
دامنه فقر در 2023 تا حدی گسترش یافت که بر بنیاد آمار سازمان ملل متحد در حدود ۲۵ میلیون تن در افغانستان در فقر به سر می برند و سازمان جهانی غذا گزارش داده که ۹۸ در صد مردم افغانستان غذای کافی برای خوردن ندارند.
آمار سازمان ملل متحد نشان می دهد که تنها بیش از یک میلیون کودک در افغانستان در معرض خطر مرگ به دلیل سوءتغذیه قرار دارند.
هرچند افغانستان دوسال متواتر ۴۰ میلیون دالر در هفته به عنوان کمک بشردوستانه دریافت نمود، اما دیده می شود که این کمک افزون بر کمک های دیگر جهانی برای افغانستان اثری در کاهش فقر نداشته است.
معضله داعش
علی‌رغم ادعای دولت سرپرست ا.ا.ا مبنی بر سرکوب داعش خراسان در افغانستان، این گروه در سال ۲۰۲۳ نیز حملات مرگباری در شهرهای مختلف افغانستان راه‌اندازی کرد که به تلفات سنگین نظامیان، غیرنظامیان و کشته شدن چند مقام ارشد امارت اسلامی منجر شد.
تنش با همسایه گان
دولت سرپرست ا.ا.ا علاوه بر اینکه با فشارهای فزاینده بین‌المللی مواجه‌اند، در سال ۲۰۲۳ با همسایگانشان از جمله تاجکستان، ایران و پاکستان هم تنش‌هایی داشتند که باعث شد روند به رسمیت شناخته شدن دولت سرپرست از سوی متحدان منطقه‌ای آن‌ها نیز از دستور کار این کشورها خارج شود.
در کنار چند مورد درگیری مرزی میان نیروهای امنیتی امارت اسلامی افغانستان و مرزبانان ایرانی و پاکستانی، تنش‌های لفظی میان رهبران پاکستانی و ایرانی و مقام‌های دولت سرپرست بر سر حقابه ایران از رود هیرمند هم از مهم‌ترین مواردی بود که دست‌کم در کوتاه‌مدت به تیرگی روابط دو طرف انجامید. سفرهای ملا عبدالغنی برادر، معاون نخست‌وزیر و امیرخان متقی، وزیر خارجه امارت اسلامی ، به تهران یخ رابطه‌ها را شکست و باعث شد تماس‌ها میان کابل و تهران دوباره از سر گرفت.
حامیه نادری
آژانس خبری گردش ازطلاعات
