نگرانی آمریکا از گسترش نفوذ چین در افغانستان
از زمان سقوط جمهوری اسلامی و حاکمیت مجدد امارت اسلامی در افغانستان، شاهد اهمیت یافتن تدریجی افغانستان برای چین و رویکرد و نگرش ویژه پکن به افغانستان بودهایم. پیام واضح عملکرد و رفتارهای اخیر پکن در افغانستان، «اتخاذ ابتکار عمل» و «جسارت اقدام» است که میتواند قدرت نفوذ و اثرگذاری چین بر حکومت امارت اسلامی را افزایش دهد
سناتور آمریکایی ضمن انتقاد از خروج مفتضحانه از افغانستان، گسترش نفوذ چین در این کشور را یک نگرانی بزرگ برای واشنگتن دانست.
«اریک اشمیت» سناتور آمریکایی ضمن ابراز نگرانی از گسترش نفوذ چین در افغانستان اظهار داشت، پایگاه هوایی بگرام در افغانستان که به آمریکا تعلق داشت، اکنون مورد توجه چین قرار گرفته است.
وی با انتقاد از دولت بایدن و فاجعهبار خواندن خروج آمریکا از افغانستان گفت: اکنون ما پیامد آن خروج را در سطح جهانی میبینیم.
این سناتور آمریکایی درباره نفوذ چین در افغانستان گفت: اکنون میبینیم چین هم نفوذ خود را در افغانستان گسترش داده است. این هم یک نگرانی بزرگ است. ما آنجا یک پایگاه بزرگ هوایی داشتیم که حالا مورد توجه چین قرار گرفته است.
پیش از این نیز «دونالد ترامپ» در کارزار انتخاباتی خود گفته بود در صورت پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا برای نظارت بر چین تلاش خواهد کرد تا دوباره کنترل پایگاه هوایی بگرام در افغانستان را بهدست آورد.
وی مدعی شد که پایگاه بگرام در مسافت یک ساعتی جایی قرار دارد که چین موشکهای هستهای خود را میسازد و افزود: اکنون چین این پایگاه را «اشغال» کرده است.
همچنان وزیر خارجۀ امریکا هنگام ملاقات با همتای هندی خود در دهلی نو از افزایش نفوذ چین در منطقه ابراز نگرانی کرد.
انتونی بلینکن با وجود این که مقامهای چین دو روز قبل هنگام ملاقات با معاون وی، ویندی شیرمن موافقه کردند که در مسئلۀ افغانستان با واشنگتن همکاری میکنند، این نگرانی را ابراز داشت.
همزمان “ساوت چاینا مورنینگپست” در گزارشی به دلیل مسلط نشدن چین بر افغانستان با گذشت دو و نیم سال از خروج آمریکا از افغانستان پرداخت و نوشت: “با گذشت دو و نیم سال، افغانها هنوز در یکی از بدترین بحرانهای انسانی جهان رنج میبرند و بیشتر کمکهای بینالمللی از جمله از سوی آمریکا با روی کار آمدن دولت سرپرست قطع شده است.
اما هیچ قدرت بزرگی، حتی چین در همسایگی این کشور حاضر به پر کردن خلا قدرت ناشی از پایان حضور واشنگتن در افغانستان نیست، حضوری که با واقعه ۱۱ سپتامبر آغاز شد و به استقرار ۲۰ ساله نظامیان آمریکا در افغانستان منجر شد.
به گزارش روزنامه چاپ هنگکنگ، ناامنی غذایی شدید، شرایط امنیتی وخیم و سیاستهای دولت سرپرست نشان میدهند که تبعات استراتژیک پایان بینظم حضور نظامی آمریکا تا سالیان سال احساس خواهد شد.
بر خلاف اینکه جو بایدن، رئیسجمهوری آمریکا به شکلی گسترده به دلیل خروج ناتو و آمریکا از افغانستان مورد انتقاد قرار دارد، اما او از پایان «طولانیترین جنگ تاریخ آمریکا» دفاع کرده و آن را «یک پیروزی خارقالعاده» میداند. او مدعی است که خروج از افغانستان به آمریکا فرصت میدهد تا بر رقابت استراتژیک با چین تمرکز کند.
یک گزارش پنتاگون در سال گذشته میلادی پکن را به تلاش برای «تحلیل دادن نفوذ آمریکا و شرکایش» در افغانستان از طریق برجسته کردن خروج آمریکا از این کشور به عنوان «اثبات اینکه آمریکا یک شریک غیرقابل اعتماد و قدرتی رو به زوال است» متهم کرد
اما یون سان، مدیر برنامه چین و دبیر برنامه شرق آسیا در مرکز استیمسون گفت که افغانستان دیگر کانون اختلافات ژئوپلیتیک نیست.
به گفته سان، برای پکن، این وضعیت بهاندازهای که دو سال پیش انتظار میرفت بد نیست؛ اما در این نقطه افغانستان هنوز برای چین بیشتر یک چالش است تا فرصت.
او گفت: کوچ گسترده پناهجویان یا ورود شبهنظامیان به چین اتفاق نیفتاد. هیچ قدرت بزرگی هیچ تمایلی برای پر کردن خلأ افغانستان نشان نداده است. چین تمایلی به بر دوش کشیدن این بار و خطر به تنهایی ندارد، برای همین است که پکن یک پلتفرم منطقهای چندجانبه ایجاد کرده تا یک رویکرد جمعی ایجاد کند.
در همین حال، عبدالسلام جواد، سخنگوی وزارت صنعت و تجارت افغانستان به بیبیسی از علاقه مندی دو طرف(چین-افغانستان) برای ساخت جاده واخان سخن گفت و افزود که قرار است چین تا مرز واخان جاده بسازد و افغانستان نیز مسیر واخان را توسعه خواهد داد. به گفته او مذاکره در این زمینه میان دو کشور جریان دارد. به زودی این طرح عملی و افغانستان به چین وصل خواهد شد.
همایون افغان، سخنگوی وزارت معدن و پترولیم افغانستان نیز به بیبیسی گفت که چین در بخشهای مختلف برای سرمایهگذاری ابراز علاقه مندی کرده ولی تاکنون در هیج بخشی قرارداد رسمی عقد نشده است.
رویکرد ویژه چین به افغانستان
- تغییر تدریجی در کیفیت موضع گیریهای نمایندگی چین در سازمان ملل در قبال افغانستان به طوری که موضعگیریهای چین در قبال افغانستان شباهت زیادی با مواضع پکن در قبال مهمترین پروندههای امنیت ملی در حلقه اول اولویتهای چین پیدا کرده است (مشابه کره شمالی و میانمار). تاکید بر لزوم تعامل با حکومت سرپرست افغانستان، درخواست مداوم چین از آمریکا برای دسترسی مقامهای حکومت به داراییهای مسدود شده افغانستان، مخالفت با دیدگاههای آمریکا در اعمال فشار علیه دولت و ممانعت از تصویب قطعنامههای تند آمریکایی علیه حکومت موقت در شورای امنیت از جمله اقدامهای مهم چین (در همکاری با روسیه) در سازمان ملل متحد پیرامون افغانستان بوده است.
- چین بارها در نشستهای چند جانبه منطقهای پیرامون افغانستان تلاشهایی در جهت کمک به شناسائی ضمنی حکومت موقت انجام داده است.
- وزارت خارجه چین در دو سالگی دولت سرپرست، بازگشت دوباره امارت اسلامی به حکومت را دستاوردی تاریخی برای افغانستان و انتقال قدرت در این کشور را «انتقال با ثبات قدرت» دانسته و اضافه کرده است اینک آینده افغانستان در دست ملت این کشور قرار گرفته است.
- واگذاری سفارت افغانستان در پکن به حکومت افغانستان، تشریفات عجیب و منحصر به فرد تسلیم استوارنامه سفیر جدید چین در کابل به نخست وزیر حکومت موقت و انتشار تصاویر به اهتزاز درآمدن پرچم حکومت در حیاط سفارت افغانستان در پکن، در مجموع باعث ایجاد استنباط «شناسایی ضمنی» حکومت موقت توسط چین شده است.
- جهش نسبی در مبادلات بازرگانی میان افغانستان و چین پس از سقوط نظام جمهوریت از جمله لغو هرگونه تعرفه برای واردات تمامی انواع کالا از افغانستان به چین و افزایش مبادله هیئتهای عالی رتبه اقتصادی و بازرگانی میان دو کشور.
- انعقاد قرارداد بهرهبرداری از حوزه نفتی آمودریا میان وزارت معادن و پترولیوم حکومت موقت با شرکت چینی از بخش خصوصی موسوم به «شرکت نفت و گاز سینکیانگ و آسیای مرکزی». لازم به یادآوری است قرارداد قبلی شرکت چینی برای بهرهبرداری از حوزه نفتی یاد شده، در سال 2018 در دوره حکومت اشرف غنی لغو شده بود.
– انعقاد استخراج معدن طلا در ولایت تخار به ارزش 310 میلیون دلار. حضور شرکتهای افغانی در نمایشگاههای بازرگانی در چین از جمله سخنرانی بر خط ملا برادر آخوند (معاون اقتصادی نخست وزیر حکومت امارت اسلامی) در ششمین نمایشگاه همکاریهای اقتصادی و بازرگانی چین و جنوب آسیا (نوامبر 2021) همچنین حضور شرکتهای افغانستانی در نمایشگاههای یاد شده. - تمایل چین برای گشایش دفتر «بانک توسعه زیر ساخت آسیایی» در کابل.
- اعلام آمادگی شرکت «هواووی» برای کمک به حکومت طالبان در نصب 60 هزار دوربین مداربسته امنیتی در افغانستان.
چینی ها با ایفای نقش موثر در این پلتفرم های منطقه ای، چند هدف را نشانه گرفته اند:
- تقویت جایگاه پکن در تعاملات منطقه ای که منجر به تقویت نقش رهبری کننده آن در این روند می شود؛
- ایجاد ذهنیت واحد و منسجم در جهت واکنش مناسب و به موقع در برابر هرنوع تحرکی که منشای آن امریکا باشد؛
- ایجاد موقف واحد و شکل دهی یک اجماع منطقه ای برای یک رویکرد متشکل از مولفه های سیاسی، اقتصادی و سیاسی با مدنظرداشت دیدگاه های امنیتی که چین در آن نقش تعیین کننده و مرکزی داشته باشد؛
- تلاش برای حضور گسترده در منطقه و جلوگیری از ثباتی آنی توسط قدرت های بزرگ فرامنطقه ای.
پکن سند “یازده ماده ای” را در خصوص مساله افغانستان، تحت عنوان” دیدگاه پکن در قبال مساله افغانستان” تصویب کرد که نشان دهنده، یک دید متفاوت، راهبردی و ریشه یی در قبال افغانستان و مناطق محورآن بود. این سند نه تنها که دیدگاه رسمی پکن در قبال افغانستان پسا امریکا در منطقه است، بل یک اشاره الزامی نیز به وضعیت فرا منطقه نیز داشته است. مضمونی که به طور مکرر در این سند تکرار میشود، ناکامی غرب در انجام تعهدات خود در قبال افغانستان است. این سند با تبیین سیاستهای چین در قبال افغانستان، در ابتدا اصول اساسی ای را که تعیین کننده انتخابهای سیاسی پکن هستند مشخص میکند: «سه احترام» و «سه نباید»؛ بدان معنا که چین به استقلال، حاکمیت و تمامیت ارضی افغانستان و «انتخابهای مستقل» آن احترام میگذارد. همچنین پکن برای احساسات دینی و آداب و رسوم ملی مردم افغانستان احترام قایل است. این اصول، در تضاد با سیاستهای دنبال شده توسط غربیها هستند که به گفته چینیها، صرفا مبتنی بر مسایل ژئوپلتیک و منافع مطلق کشورهای غربی بوده است.
چین با پیش کشیدن مساله پناهجویان و همچنین مساله تولید، فروش و قاچاق مرزی مواد مخدر که دارای اهمیت راهبردی برای پکن است، تلاش میکند در ذهنیت مردم افغانستان نفوذ کند و نقش صلح جویانه اش را نشان دهد.
جواد رسولی
آژانس خبری گردش اطلاعات